Kompanzasyon sistemlerinde kontaktör seçimi oldukça önemli bir konudur. Kompanzasyon kontaktörünün yanlış seçimi sistemin çalışma prensibini olumsuz etkilemektedir. Kompanzasyon sisteminin daha sağlıklı çalışması ve sistemde yer alan devre elemanlarının daha uzun ömürlü olması için kompanzasyon kontaktörü seçimi önemlidir.
Kompanzasyon Kontaktörü Nedir?
Kompanzasyon uygulamalarında kullanılan kompanzasyon kontaktörü kondansatör gruplarının anahtarlamasında kullanılan özel tip anahtarlama elemanıdır. Bu kontaktörler diğer normal kontaktörlere göre farklı bir yapıya sahiptirler. Kompanzasyon kontaktörü daha çok kompanzasyon devrelerinde, güç kalitesi uygulamalarında kullanılmaktadır. Bu kontaktörler, tekli ya da çoklu kondansatör gruplarını anahtarlama amacı ile tasarlanmıştır. Kondansatörlerin devreye girme aşamasında oluşturmuş oldukları yüksek akımları sınırlandırmaktadır.
Çalışma Prensibi
Kompanzasyon kontaktörleri diğer kontaktörlere göre farklı bir çalışma prensibine sahiptir. Sistem üzerinde çalışma esnasında oluşan nominal akım üzerinde oluşan fazla güç kontaktör üzerine verilmez. Fazla akım kontaktöre verildiği takdirde sistemde yer alan devre elemanları zarar görür. Bu aşamada deşarj dirençleri devreye girer.
Bu deşarj dirençleri oluşan fazla akımları çeker ve kontaktörün kontaklarına verir. Enerjinin bobine ulaşması ile kontaklar yer değiştirir ve enerji bir noktadan diğer noktaya iletilir. Bu şekilde sağlıklı bir çalışma prensibi oluşturulur. Sistemde yer alan devre elemanlarının zarar görmesi engellenir ve daha uzun ömürlü çalışması sağlanır.
Kompanzasyon kontaktörleri diğer kontaktörlere göre teknik özellikleri ve yapısı itibari ile de farklı özelliklere sahiptir. Kondansatör grupları ilk devreye girme aşamasında milisaniyede nominal akımın 200 katı başlangıç akımı çekerler.
Bu yüksek akımı çekmesinin nedenleri ise;
- Trafo gücü
- Kısa devre gerilimi
- Ağ endüktansları
- Güç faktörü
- Harmonikler
Bu yüksek akımlar kontrol edilemediği durumda kontaktör, devre elemanları ve kondansatör üzerinde mekanik stres oluşturmaktadır. Bunun sonucunda sistemde yer alan devre elemanlarının ömrü azalır ve kontaktöre zarar verir. Kontaktöre zarar vermesi durumunda arızalanır. Bu nedenle yüksek akımlara karşı dayanıklı olması açısından kompanzasyon kontaktörleri geliştirilmiştir.
Kompanzasyon Kontaktörünün Özellikleri
Kompanzasyon kontaktörleri normal kontaktörlere göre benzer özelliklere sahip olsa da teknik ve yapı itibari ile farklı özelliklere de sahiptir. Çalışma prensipleri normal kontaktörlerler ile benzerdir. Kompanzasyon kontaktörleri yapısı itibari ile de yüksek darbe akımlarına karşı dayanıklı bir yapıya sahiptir. Bu kontaktörler AC6-b kullanım kategorisinde yer almaktadır.
Kompanzasyon Kontaktör Seçimi
Kompanzasyon kontaktörü seçerken belirli unsurlara dikkat etmekte fayda vardır. Seçim yaparken öncellikle nominal çalışma gerilimi ve kVAR değeri dikkate alınmalıdır. Bir diğer dikkat edilecek nokta ise bobinlerin besleme gerilimleridir. Ortak sıcaklıkları, kontaktörün mekanik ömrü ve saatte aç kapa sayısı da kompanzasyon kontaktörü seçiminde önemli unsurlardır. Son olarak projeye göre ek bir kontağa ihtiyaç duyulup duyulmayacağı da göz önünde bulundurulmalıdır.
Yeni Nesil Kompanzasyon Kontaktörleri
Yeni nesil kompanzasyon kontaktörlerinde fabrika montajlı deşarj dirençleri yer almaktadır. Diğer kompanzasyon kontaktörleri ile arasındaki farklardan birini de bu deşarj dirençleri oluşturur. Bu kontaktörlerde yer alan deşarj dirençleri sistemin sağlıklı bir şekilde çalışması için önemli bir unsurdur.
Kompanzasyon sistemlerinin çalışma anında çektikleri yüksek akımlar direk olarak kontaklara verilmez. Sağlıklı bir şekilde çalışması için deşarj dirençleri kullanılır. Bu deşarj dirençleri kompanzasyon sistemlerinin çalışma anındaki çektikleri yüksek akımlarının fazlasını çeker. Deşarj direnleri, nominal akımın 200 katı kadar başlangıç akımını çektiği bilinmektedir. Oluşan yüksek akımların fazlasını çektikten sonra kontaklara verir. Bu şekilde sistemde yer alan kondansatör ve kontakları koruyarak daha sağlıklı ve uzun ömürlü çalışması sağlanır.